Odsetki od kosztów procesu

Dotychczas strona przegrywająca postępowanie cywilne mogła być obciążona odsetkami naliczanymi tylko od kwoty roszczenia głównego. Zasądzony zwrot kosztów procesu należał się natomiast zawsze w stałej z góry określonej wysokości, bez względu na to po jakim czasie nastąpiłby faktycznie ten zwrot. Brakowało bowiem podstawy prawnej do zasądzenia odsetek od kosztów procesu. Zmieniło się to jednak w wyniku wprowadzonej w życie z dniem 7 listopada 2019 roku nowelizacji procedury cywilnej.

Wskazaną nowelizacją dodano do art. 98 Kodeksu postępowania cywilnego dwa dodatkowe paragrafy, a to § 1¹ oraz § 1², które w istotny sposób zmieniają na korzyść sytuację strony wygrywającej sprawę.

Zgodnie z pierwszym z nowododanych przepisów (art. 98 § 1¹ KPC):

„Od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu – za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty.”

Rzeczone odsetki od zasądzonej kwoty kosztów procesu, sąd winien zasądzić w wysokości wynikającej wprost z przepisu (a więc w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego) z urzędu, bez osobnego wniosku strony postępowania w tym zakresie (zasądzenia odsetek od kosztów procesu). Warto jednak składając wniosek o zasądzenie kosztów procesu wnieść dla formalności i z daleko posuniętej ostrożności procesowej także o zasądzenie tychże kosztów wraz z odsetkami należnymi na kanwie ww. przepisu.

Na podstawie wyżej przytoczonego przepisu, odsetki od kosztów procesu należą się w zależności od sytuacji:

1. według zasady ogólnej – za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty, gdzie to kiedy i w którym momencie zachodzi prawomocność orzeczenia określa art. 363 KPC;
2. kiedy orzeczenie, którym zasądzono odsetki od kosztów procesu, staje się prawomocne z chwilą jego wydania (np. wyrok sądu II instancji wydany w wyniku rozpoznania apelacji) – za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty;
3. kiedy orzeczenie, którym zasądzono odsetki jest prawomocne z chwilą wydania i podlega doręczeniu z urzędu – za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty.

Zgodnie natomiast z drugim z tychże przepisów (art. 98 § 1² KPC):

„W szczególnie uzasadnionym przypadku, na wniosek strony, która w toku procesu poniosła szczególnie wysoki wydatek podlegający zwrotowi, sąd może przyznać jej odsetki przewidziane w § 1¹ od kwoty równej temu wydatkowi za czas od dnia jego poniesienia przez stronę do dnia zapłaty.”

Można zatem na podstawie powyższego przepisu dochodzić odsetek od zwrotu pewnych kosztów procesu jeszcze przed uprawomocnieniem się wyroku za czas przed jego uprawomocnieniem się. Ustawa nie precyzuje jednak czym jest wspomniany „uzasadniony przypadek”, ani jak należy rozumieć „szczególnie wysoki wydatek”. Chodzić może tu zwłaszcza o sytuację, kiedy strona w toku procesu ponosi np. wydatek na poczet wynagrodzenia powołanego w toku sprawy biegłego sądowego za sporządzenie złożonej opinii, czym co do zasady strona w oczekiwaniu na wynik postępowania, o którym taka opinia może przesądzić, „zamraża” wyłożone na ten cel środki. Ubieganie się przez stronę o odsetki od tak poniesionego w takiej sytuacji wydatku za czas od dnia jego poniesienia przez stronę do dnia zapłaty wymaga już bezwzględnie złożenia przez tę stronę wniosku wraz z należytą argumentacją co do tego, że zachodzi „uzasadniony przypadek”, a wydatek poniesiony przez stronę jest „szczególnie wysoki”, o ile, co oczywiste, chce ona się o nie ubiegać. Brak takiego wniosku powodować będzie, iż sąd nie będzie mógł zasądzić tak obliczonych odsetek od konkretnego wydatku w oparciu o ten akurat przepis. Poza tym, zaznaczyć trzeba, że samo złożenie takiego wniosku nie daje samo przez się gwarancji jego uwzględnienia przez sąd. Każdorazowo o jego uwzględnieniu decydować będzie sąd, a szanse na to zależeć będą na pewno także od użytych argumentów i okoliczności sprawy.

Dla uściślenia, wskazać wypada, że w świetle art. 98 § 1 KPC pojęcie “koszty procesu” obejmuje:

1. uiszczone koszty sądowe;
2. koszty strony osobiście prowadzącej proces lub przez pełnomocnika niebędącego adwokatem, radcą prawnym, prawnikiem zagranicznym, rzecznikiem patentowym albo doradcą restrukturyzacyjnym w postaci kosztów przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie;
3. koszty zastępstwa procesowego strony przez adwokata, radcę prawnego, prawnika zagranicznego, rzecznika patentowego albo doradcę restrukturyzacyjnego.

Nowe zasady dotyczące zasądzania odsetek od kosztów procesu (art. 98 § 1¹ i 1² KPC) stosuje się wyłącznie w postępowaniach wszczętych po dniu wejścia w życie nowelizacji.

Przepisów art. 98 § 1¹ i art. 98 § 1² KPC nie stosuje się także w postępowaniu egzekucyjnym, co wynika wprost z art. 770 § 1 KPC, a co oznacza, że koszty postępowania egzekucyjnego ustalone i przyznane w jego toku nie mogą być przyznane wraz z odsetkami.